1. Yarım bir göz, görüş için önemlidir. Pek çok canlının gözü, insan gözünün bazı özelliklerinden yoksundur. Örnek vermek gerekirse:

• Dinoflagellat’lar tek hücrelidir, fakat ışık kaynağına doğru yönlenmelerini sağlayan basit gözleri vardır.⁽³⁾

• Denizyıldızları ve yassıkurtlar, ışığa duyarlı hücreleri çukur bir bölgede bir araya getirmeye yarayan gözfincanı isimli bir yapıya sahiptirler; bu yapı sayesinde ışığın nereden geldiğini daha iyi belirleyebilirler.

• Çoğu memeli yalnızca 2 çeşit fotoreseptöre sahiptir, bu nedenle de çoğu insanın sahip olduğu renk ayırdetme yeteneği onlarda daha zayıftır. Bazı derin deniz balıkları yalnızca siyah-beyaz görürler.

• 16 piksel kadar düşük bir değere sahip olan göz protezleri (biyonik gözler), görme engelli kişilerin çok işine yarar ^(1,4).

   2. İnsanlar, “mükemmel görüş” yeteneğine sahip olmaktan oldukça uzaktır:

• İnsanlar yalnızca 3 renk görebilir. Bazı balıklar ise 5 renk görür. Çok az sayıda kadın tetrakromattır; yani 4 çeşit renk reseptörüne sahiptir ⁽⁶⁾. 

• İnsanlar, arıların aksine ultraviyole ışığı göremezler.

• İnsanlar, çıngıraklı yılan ve bazı balıkların aksine kızılötesi ışığı göremezler.

• İnsanlar, arı ve karıncaların aksine ışık polarizasyonunu algılayamazlar.

• İnsanlar, yalnızca kendi önlerini görebilirler. Diğer birçok hayvanın çok daha geniş bir görüş alanı vardır; örneğin çulluk ve yusufçuklar gibi.

• İnsanların karanlıkta görme yeteneği azdır. Oysa baykuşlar, karanlıkta bizden 50-100 kat daha iyi görür. Bazı derin-deniz karidesleri, ışığı 100 kat daha iyi algılar ⁽⁶⁾.

• Bir kimsenin odaklanabildiği mesafe alanının ölçüm birimine “diyoptri” denir. Bu değer, insanlarda çocukluk döneminde 14 diyoptri iken, ileri yaşlarda 1 diyoptriye kadar düşmektedir. Bazı dalgıç kuşları 50 diyoptri merceğe sahiptir.

• İnsan görüşünün ayrıştırma gücü şahinlerinki kadar iyi değildir. Şahininki yaklaşık olarak 20/5’tir; yani insan görüşünün dört katı kadar bir mesafeden bir nesneyi seçebilir.

• İnsan gözü, retinamızın bağlantı şeklinden dolayı ahtapotların aksine bir kör noktaya sahiptir.

• Dört gözlü balığın (Anableps microlepis) gözleri yatay bir şekilde ikiye ayrılmıştır ve her bir gözde, su seviyesinin hem altını hem de üstünü aynı anda görmeye yarayan iki ayrı optik sistem bulunur. Fırıldak böcekleri (Gyrinidae sınıfından) de aynı şekilde ikiye ayrılmış bileşik gözlere sahiptir; yani bir çift göz su altını görürken, diğer çift de suyun üstünü görür.

• Çoğu insanın su altı görüşü zayıftır. Penguenler, su altında net bir görüş sağlayan yassı bir korneaya sahiptir. İlginç bir şekilde Güneydoğu Asya’da yaşayan Mokenlerin (deniz çingeneleri) diğer insanlara kıyasla çok daha iyi su altı görüşleri vardır ⁽²⁾.

• İnsanlar, bazı yılanların aksine gözlerini kırpıştırırlar.

• Bukalemun ve denizatları, gözlerini birbirinden bağımsız olarak hareket ettirebilirler.

Yarım bir gözün ne işe yaracağını öğrenmek istiyorsanız; başka hayvanların gözlerinin sahip olduğu özelliklerin yarısına sahipken nasıl hayatta kalabildiğinizi kendinize sorun.

   Video önerileri:

* Richard Dawkins Gözün Evrimini Anlatıyor

Kaynaklar:

1. Fildes, Jonathan. 2007. Trials for ‘bionic’ eye implants. BBC News, 2/16/2007. 

2. Gislén, A. et al., 2003. Superior underwater vision in a human population of sea gypsies. Current Biology 13: 833-836.Ayrıca bkz: Pilcher, Helen R., 2003. How to see shells on the sea floor

3. Kreimer, Georg, 1999. Reflective properties of different eyespot types in dinoflagellates. Protist 150: 311-323. 

4. Wickelgren, Ingrid. 2006. A vision for the blind. Science 312: 1124-1126.

5. Zimmer, Carl, 1996. The light at the bottom of the sea. Discover (Nov.): 62-66,71-73.

6. Zorpette, Glenn, 2000. Looking for Madam Tetrachromat. Red Herring (4 Dec.)