SORU:
İDDİA:
Meşhur biberli güve (Biston betularia) hikayesine göre, güvelerin gizemli renklerinin onları avcılardan koruduğu ve endüstriyel kirlenmeye bağlı olarak habitatlarının değişmesiyle doğal seçilimin, bu güve toplululuklarında farklı çeşitlerindeki renklerin görülme sıklığını değiştirdiği söylenmektedir. Buna göre, ağaçların rengi koyulaştıkça, açık renkli güveler avcılar tarafından daha kolay farkedilip daha çok avlanmış, böylece koyu renkteki güvelerin görülme sıklığı artmış; kirlilik azaldıkça da tam tersi olmuştur. Bu hikaye artık desteklenmemektedir, çünkü yapılan deneylerde bazı hataların olduğu anlaşılmış ve bu bulguları desteklemeyen veriler elde edilmiştir.
CEVAP:
1. Bu deneyler mükemmel olmasalar da ciddi bir hata barındırmıyorlardı. Örneğin bu çalışmalardan birinde, deney güveleri gündüz vakti salınmıştı. Oysa gece salınmaları, olayların doğal akışını etmesi açısından daha doğru olurdu. Ama aynı işlem, sadece endüstriyel kirlilik miktarı bakımından farklılık gösteren bölgelerde de aynı şekilde tekrar edilmiş; sonuç olarak da farklı renkteki güvelerin av olma oranlarındaki değişikliği yaratan unsurlardan birinin endüstriyel kirlenme olduğu belirlenmiştir.
Benzer argümanlar, diğer deneyler için de sunulabilir. Hiçbir deney mükemmel olmasa (ve olamayacak olsa) da, bu mükemmel olmayan deneyler bile bir tezi destekleyen ya da desteklemeyen kanıtlar sunabilir. Biberli güveler konusunda ise birçok deney yapılmıştır ve hepsi de bu klasik örneği desteklemektedir.(2)
2. Biberli güve örneği, deneyler olmasaydı da gayet somut bir temele oturuyor olurdu. Biberli güvemelanizmi, kirlilik seviyelerine bağlı olarak artmış ve azalmıştır. İki farklı kıta üzerindeki pek çok bölgede bunun böyle olduğu gösterilmiştir.(1;2)
3. Biberli güve örneği, başka türlerde görülen renklenmelerle ilgili yapılan başka birçok gözlem ve deneyle de uyumludur. Örneğin, avcı kuşların varlığı, farklı bölgelerde farklı renkler sergileyen Heliconius cydno‘nun renklenme örüntülerini etkiler. Öyle ki, zehirli olan Heliconius türlerini taklit edenler, kuşlar tarafından daha az tercih edildikleri için; Heliconius cydno popülasyonlarında bu zehirli türleri taklit eden renklenmelere sahip bireylerin sıklığı artmıştır.(4)
Eğer ortada biberli güve örneğini destekleyecek hiçbir kanıt olmasaydı dahi, diğer gözlem ve deneylerden elde ettiğimiz bilgilerin ışığında, doğal seçilimin biberli güvenin renklenmesi üzerinde etkili olduğunu söyleyemek gayet tutarlı olurdu.
4. Biberli güve örneği basit bir hikaye değildir. Bugün bilinen halinin tamamı, bilimsel dergilerde binlerce sayfalık yer tutmaktadır. Bu makalelerin hepsini birden değerlendirebilmek için literatürle ve doğadaki güvelerle içli dışlı olmak gerekmektedir. Yine de tüm araştırmalar ve onların çıkarımları üzerine yapılan bütün tartışmalar ortadadır. Sahtekarlık ve suistimal suçlamaları, bu suçlamalarda bulunan kişilerin ilgili araştırmaları saptırmasından ya da yok saymasından kaynaklanmaktadır.(3) Literatürle içli dışlı olanlar, avcı kuşların varlığının biberli güvelerdeki renklenme sıklıklarını değiştiren birincil etmen olduğu konusunda herhangi bir şüphe duymamaktadır.(5)
Herhangi karmaşık bir konuyu başlangıç seviyesindeki kişilere öğretirken basitleştirmekte fayda vardır. Biberli güve örneği, öğrencilere doğanın gerçekte nasıl işlediğini anlatmak açısından çok değerli ve elverişli bir hikayedir. Öğretmenler, öğrencilerinin daha ileri seviyedeki konulara henüz hazır olmadıklarını düşündükleri durumlarda, bu hikayeden karmaşık kısımları çıkararak anlatmakta özgürdürler.(6)
Kaynaklar:
1. Cook, L. M., 2003. The rise and fall of the carbonaria form of the peppered moth. Quarterly Review of Biology 78(4): 399-417.
2. Grant, Bruce S., 1999. Fine tuning the peppered moth paradigm. Evolution 53(3): 980-984.
3. Grant, Bruce, 2000. Letter: Charges of fraud misleading. Pratt Tribune, 13 Dec. 2000. Yeni basımı
4. Kapan, Durrell D., 2001. Three-butterfly system provides a field test of mullerian mimicry. Nature 409: 338-340.
5. Majerus, Michael E. N., 1999. (Letter). Quoted by Frack, Don. 1999. Peppered moths, round 2, part 2.
6. Rudge, David Wyss, 2000.