1. Tasarım fikrine ait terimler tanımlanmamıştır. Sözde teorideki “tasarım” kelimesinin, bu kelimenin gerçek anlamıyla uzaktan yakından alakası yoktur. Tasarım, “bir etkenin, bir amaç doğrultusunda bir şeyi düzenlemesi/ayarlaması” şeklinde tanımlanır. Ama böyle bir kavram, “akıllı tasarım” bağlamında tanımlanan ayırt edici tasarım sürecinin hiçbir yerinde karşımıza çıkmaz. Dembski, akıllı tasarımı bir inanılmazlık argümanı (ing. argument from incredulity) haline getirerek, tasarımın ne olmadığını tanımlar (bilinen düzenlilik ve şans); fakat tasarımın ne olduğunu hiçbir zaman söylemez.

Bir soruna getirilen çözüm önerisi, o sorunun değişkenlerini hedef almalıdır; yoksa alakasız olmaktan veya konuya şöyle bir el sallamaktan öteye geçemez. Tasarımla ilgili bir teori, bir şekilde etkeni ve amacı hesaba katmalıdır; aksi halde tasarımla ilgisi olduğu söylenemez. Hiçbir akıllı tasarım teorisyeni, tasarımın bilimsel açıklamasını yapmaya çalışırken etkeni ve amacı hesaba katmamış, bazıları da bunların hesaba bile katılamayacağını açıkça söylemiştir.⁽²⁾ Dolayısıyla eğer akıllı tasarım teorisi, tasarımı kanıtlayabiliyor olsaydı bile hiçbir anlam ifade etmeyecekti; çünkü alışıldık anlamdaki tasarımla en ufak bir ilgisi olmayacaktı.

İndirgenemez karmaşıklık da tasarımla hiçbir alakası olmaması nedeniyle bir inanılmazlık argümanı olup, bilim olarak tam bir fiyaskodur.

2. Akıllı tasarım, özneldir. Dembski’nin matematiksel olarak çetrefilli formülasyonunda bile tarif ettiği karmaşıklığın tanımı, ancak verilerden sonra belirlenebilir; bu da “tanımlama” işlemini, nesnel olması gerekirken öznel hale getirir. Dembski şu anda “görünüşte belirlenmiş karmaşıklığa” karşı “gerçekte belirlenmiş karmaşıklıktan” bahseder ve bunlardan sadece ikincisi tasarımla ilgilidir. Ancak pratikte, ikisini birbirinden ayırmak imkansızdır.⁽³⁾

3. Akıllı tasarım, mantığa aykırı sonuçlar içerir. Görünüşe göre örümcek ağları, belirlenmiş karmaşıklığın standartlarına uyar, bu da örümceklerin akıllı olduğu çıkarımına yol açar. Bunun yerine, karmaşıklığın, örümceklere ve onların kabiliyetlerine işlediği de iddia edilebilir. Ama bu iddia ortaya atıldığında, örümceğin tasarımcısının akıllı olmadığı, onun da akıllı bir şekilde tasarlandığı ve hatta belki de akıllı olanın, örümceğin tasarımcısının tasarımcısı olduğu iddiası da öne sürülebilir. Yani ya örümcekler akıllıdır; ya akıllı tasarım teorisi, tüm mevcut tasarımın evrene sadece bir kez (başlangıçta) girmiş olduğunu öneren cılız bir Deizm’e doğru küçülmelidir; ya da “belirlenmiş karmaşıklık” gibi terimlerin hiçbir kullanışlı tanımı yoktur.

4. Akıllı tasarım hareketinin, bilimle bağdaşmak gibi bir amacı yoktur. Harekete öncülük eden ve onu yönlendiren Phillip Johnson, bu hareketin bilimle değil, din ve felsefeyle ilgili olduğunu defalarca belirtmiştir.⁽¹⁾

Okuma önerileri:

• Dünyanın en büyük bilim kuruluşu AAAS’in Akıllı Tasarım’a ilişkin kararı

Kaynaklar:

1. Belz, Joel. 1996. Witnesses for the prosecution. World Magazine 11(28): 18.

2. Dembski, William A., 2002. No Free Lunch. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.

3. Elsberry, Wesley R., n.d. What does “intelligent agency by proxy” do for the design inference?